(podstawa prac: Karol Marks, Fryderyk Engels, Dzieła, tom 26 cześć 1/2, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1979/1981, stron 642/940)
[część 1]
SPIS RZECZY
Przedmowa Instytutu Marksizmu-Leninizmu przy KC KPZR (skan), ss. V-XXVII
Od tłumaczy wydania polskiego części pierwszej (skan), ss. XXVIII-XXXII
Spis treści rękopisu „Teoryj wartości dodatkowej” (skan), ss. 3-5
Uwaga ogólna (skan), s. 6
Rozdział pierwszy. SIR JAMES STEUART. ROZRÓŻNIENIE MIĘDZY „PROFIT UPON ALIENATION” A POZYTYWNYM POWIĘKSZENIEM BOGACTWA (skan), ss. 7-10
Rozdział drugi. FIZJOKRACI (skan), ss. 11-42
1. Przeniesienie badań nad pochodzeniem wartości dodatkowej ze sfery cyrkulacji do sfery produkcji. Pogląd na rentę gruntową jako na jedyną formę wartości dodatkowej
2. Sprzeczności w systemie fizjokratów: feudalna powłoka systemu i jego burżuazyjna istota; dwoistość w ujmowaniu wartości dodatkowej
3. Quesnay o trzech klasach społeczeństwa. Dalsze rozwinięcie teorii fizjokratyczne) przez Turgota: elementy głębszej analizy stosunków kapitalistycznych
4. Utożsamienie wartości z materią (Paoletti)
5. Elementy teorii fizjokratów u Adama Smitha
6. Fizjokraci jako zwolennicy wielkiego rolnictwa, opartego na kapitalistycznych podstawach
7. Sprzeczności w politycznych poglądach fizjokratów. Fizjokraci a Rewolucja Francuska
8. Pruski reakcjonista Schmalz wulgaryzuje teorię fizjokratów
9. Wczesna krytyka przesądu fizjokratów w kwestii rolnictwa (Verri)
Rozdział trzeci. ADAM SMITH (skan), ss. 43-144
1. Dwa różne określenia wartości u Smitha: określenie wartości przez ilość pracy wydatkowanej i zawartej w towarze oraz określenie jej przez ilość pracy żywej, którą można nabyć w drodze wymiany za ten towar
2. Ogólna koncepcja wartości dodatkowej u Smitha. Zysk, renta gruntowa i procent jako potrącenia z produktu pracy robotnika
3. Smith rozciąga pojęcie wartości dodatkowej na wszystkie sfery pracy społecznej
4. Smith nie rozumie specyficznego działania prawa wartości w wymianie między kapitałem a pracą najemną
5. Smith utożsamia wartość dodatkową z zyskiem. Wulgarny element w teorii Smitha
6. Błędny pogląd Smitha na zysk, rentę gruntową i płacę roboczą jako źródła wartości
7. Dwoistość w poglądach Smitha na stosunek między wartością a dochodem. Cercle vicieux w smithowskiej koncepcji „ceny naturalnej” jako sumy płacy roboczej, zysku i renty
8. Smith popełnia błąd sprowadzając całą wartość produktu społecznego do dochodu. Sprzeczności w jego poglądach na dochód brutto i dochód netto
9. Say jako wulgaryzator teorii Smitha. Say utożsamia społeczny produkt brutto z dochodem społecznym. Storch i Ramsay próbują te pojęcia rozróżniać
10. Zbadanie, w jaki sposób roczny zysk i roczna płaca robocza mogą nabywać wyprodukowane w ciągu roku towary, które oprócz zysku i płacy roboczej zawierają jeszcze capital constant
a) Producenci przedmiotów spożycia nie mogą odtworzyć swego kapitału stałego w drodze wymiany między sobą
b) Nie można odtworzyć całkowitego społecznego kapitału stałego w drodze wymiany między producentami środków konsumpcji a producentami środków produkcji
c) Wymiana kapitału na kapitał między producentami środków produkcji. Roczny produkt pracy i produkt pracy nowo dodanej w ciągu roku
11. Dodatki: Smith gmatwa zagadnienie miary wartości. Ogólny charakter sprzeczności u Smitha
Rozdział czwarty. TEORIE PRACY PRODUKCYJNEJ I NIEPRODUKCYJNEJ (skan), ss. 145-340
1. Pracą produkcyjną z punktu widzenia produkcji kapitalistycznej jest praca tworząca wartość dodatkową
2. Poglądy fizjokratów i merkantylistów na pracę produkcyjną
3. Dwoistość poglądów Smitha na pracę produkcyjną. Pierwszy sposób ujęcia: pogląd na pracę produkcyjną jako na pracę, która się wymienia na kapitał
4. Drugi sposób ujęcia pracy produkcyjnej przez Smitha: praca produkcyjna jako praca realizująca się w towarze
5. Wulgaryzacja określenia pracy produkcyjnej w burżuazyjnej ekonomii politycznej
6. Zwolennicy poglądów Smitha na pracę produkcyjną. Z historii przedmiotu
a) Zwolennicy pierwszego poglądu: Ricardo, Sismondi
b) Wczesne próby rozróżnienia pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej (D’Avenant, Petty)
c) John Stuart Mill – zwolennik drugiego poglądu Smitha na pracę produkcyjną
7. Germain Garnier. Wulgaryzacja teorii Smitha i teorii fizjokratów
a) Pomieszanie pojęcia pracy, która się wymienia na kapitał, z pojęciem pracy, która się wymienia na dochód. Błędna koncepcja odtworzenia całego kapitału przez dochód konsumentów
b) Odtworzenie kapitału stałego w drodze wymiany kapitału na kapitał
c) Wulgarne przesłanki polemiki Garniera ze Smithem. Garnier powraca do koncepcji fizjokratów. Pogląd na konsumpcję pracowników nieprodukcyjnych jako na źródło produkcji – krokiem wstecz w stosunku do fizjokratów
8. Charles Ganilh. Merkantylistyczny pogląd na wymianę i wartość wymienną. Podciąganie każdej pracy opłacanej pod pojęcie pracy produkcyjnej
9. Ganilh i Ricardo o dochodzie netto. Ganilh jako zwolennik zmniejszenia liczby ludności produkcyjnej; Ricardo jako zwolennik akumulacji kapitału i wzrostu sił wytwórczych
10. Wymiana dochodu i kapitału. Odtworzenie całkowitej masy produktu rocznego przy reprodukcji prostej: a) wymiana dochodu na dochód; b) wymiana dochodu na kapitał; c) wymiana kapitału na kapitał
11. Ferrier. Protekcjonistyczny charakter polemiki Ferriera ze Smitha teorią pracy produkcyjnej i akumulacji kapitału. Smith gmatwa zagadnienie akumulacji kapitału. Wulgarny element w poglądach Smitha na „pracowników produkcyjnych”
12. Earl of Lauderdale. Apologetyczny pogląd na klasy panujące jako na przedstawicieli najważniejszych rodzajów pracy produkcyjnej
13. Saya koncepcja „produktów niematerialnych”. Usprawiedliwienie niepohamowanego wzrostu pracy nieprodukcyjnej
14. Hrabia Destutt de Tracy. Wulgarna koncepcja pochodzenia zysku. Uznanie „kapitalistów przemysłowych” za jedynych pracowników produkcyjnych w wyższym tego słowa znaczeniu
15. Ogólna charakterystyka polemiki ze smithowskim rozróżnieniem między pracą produkcyjną a nieprodukcyjną. Apologetyczne ujęcie konsumpcji nieprodukcyjnej jako niezbędnego bodźca produkcji
16. Henri Storch. Ahistoryczne ujęcie problemu wzajemnego oddziaływania między produkcją materialną a produkcją duchową. Koncepcja „pracy niematerialnej” wykonywanej przez klasę panującą
17. Nassau Senior. Uznaje za produkcyjną każdą działalność korzystną dla burżuazji. Płaszczy się przed burżuazją i państwem burżuazyjnym
18. Pellegrino Rossi. Ignoruje społeczną formę zjawisk ekonomicznych. Wyznaje wulgarną koncepcję „oszczędzania pracy” przez pracowników nieprodukcyjnych
19. Maltuzjanista Chalmers wychwala rozrzutność bogaczy
20. Końcowe uwagi o Adamie Smithie i jego poglądach na pracę produkcyjną i nieprodukcyjną
Rozdział piąty. NECKER. PRÓBA PRZEDSTAWIENIA PRZECIWIEŃSTWA MIĘDZY KLASAMI W USTROJU KAPITALISTYCZNYM JAKO PRZECIWIEŃSTWA MIĘDZY NĘDZĄ A BOGACTWEM (skan), ss. 341-345
Rozdział szósty. TABLEAU ECONOMIQUE QUESNAYA (DYGRESJA) (skan), ss. 346-391
1. Quesnay próbuje przedstawić proces reprodukcji i cyrkulacji całkowitego kapitału społecznego
2. Cyrkulacja między dzierżawcami a właścicielami ziemskimi. Ruch powrotny pieniądza do dzierżawców nie wyrażający reprodukcji
3. Cyrkulacja pieniądza między kapitalistą a robotnikiem
a) Niedorzeczna koncepcja płacy roboczej jako zaliczki wypłacanej robotnikowi przez kapitalistę. Burżuazyjny pogląd na zysk jako na premię za ryzyko
b) Towary, które robotnik kupuje od kapitalisty. Ruch powrotny pieniądza nie wyrażający reprodukcji
4. Cyrkulacja między dzierżawcą rolnym a właścicielem manufaktury według Tableau economique
5. Obieg towarów i obieg pieniądza w Tableau economique. Różne przypadki powrotu pieniądza do punktu wyjściowego
6. Znaczenie Tableau economique w historii ekonomii politycznej
Rozdział siódmy. LINGUET. WCZESNA KRYTYKA BURŻUAZYJNO-LIBERALNYCH POGLĄDÓW NA „WOLNOŚĆ” ROBOTNIKA (skan), ss. 392-399
DODATKI (skan), ss. 401-481
1. Hobbes o pracy, wartości i ekonomicznej roli nauki
2. Z historii: Petty. Negatywny stosunek do zawodów nieprodukcyjnych. Zaczątki teorii wartości opartej na pracy. Próba wyjaśnienia płacy roboczej, renty gruntowej, cen ziemi i procentu na podstawie teorii wartości
3. Petty, Sir Dudley North, Locke
4. Locke. Renta i procent w ujęciu burżuazyjnej teorii prawa natury
5. North. Pieniądz jako kapitał. Rozwój handlu jako przyczyna spadku stopy procentowej
6. Berkeley o działalności przemysłowej jako źródle bogactwa
7. Hume i Massie
a) Procent według Massie’ego i Hume’a
b) Hume. Zysk i procent spadają w miarę rozwoju handlu i przemysłu
c) Massie. Procent jako część zysku. Stopa zysku określa wysokość procentu
d) Zakończenie
8. Uzupełnienie do rozdziału o fizjokratach
a) Uwagi uzupełniające do Tableau economique. Błędne założenia Quesnaya
b) Częściowy powrót niektórych fizjokratów na pozycje merkantylistyczne. Postulat wolności konkurencji w świetle systemu fizjokratycznego
c) Pierwsza próba sformułowania poglądu, że w procesie wymiany niemożliwe jest zwiększenie wartości
9. Apologia arystokracji ziemskiej przez Buata, epigona fizjokratów
10. Polemika z arystokracją ziemską ze stanowiska fizjokratów
11. Apologetyczna koncepcja produkcyjności wszystkich zawodów
12. Produkcyjność kapitału. Praca produkcyjna i nieprodukcyjna
a) Produkcyjność kapitału jako kapitalistyczny wyraz produkcyjnej siły pracy społecznej
b) Praca produkcyjna w systemie produkcji kapitalistycznej
c) Dwa zasadniczo różne momenty w procesie wymiany między kapitałem a pracą
d) Specyficzna wartość użytkowa pracy produkcyjnej dla kapitału
e) Praca nieprodukcyjna jako praca dostarczająca usług; kupno usług w warunkach kapitalizmu. Wulgarny pogląd na stosunek między kapitałem a pracą jako na wymianę usług
f) Praca rzemieślników i chłopów w społeczeństwie kapitalistycznym
g) Dodatkowa charakterystyka pracy produkcyjnej jako pracy realizującej się w materialnym bogactwie
h) Przejawy kapitalizmu w dziedzinie produkcji niematerialnej
i) Problem pracy produkcyjnej z punktu widzenia całości procesu produkcji materialnej
j) Przemysł transportowy jako jedna ze sfer produkcji materialnej. Praca produkcyjna w przemyśle transportowym
13. Szkic planu I i III części „Kapitału”
a) Plan I części, czyli 1 księgi „Kapitału”
b) Plan III części, czyli III księgi „Kapitału”
c) Plan drugiego rozdziału III księgi „Kapitału”
ZAŁĄCZNIKI, SKOROWIDZE I WYKAZY (skan), ss. 484-635
Teksty cytatów w języku oryginału
Przypisy
Wykaz literatury cytowanej i wzmiankowanej
Skorowidz nazwisk
Wykaz wag, miar, jednostek monetarnych
ILUSTRACJE
Pierwsza strona „Teoryj wartości dodatkowej” w rękopisie Marksa (początek VI zeszytu rękopisu z lat 1861-1863), s. 8/9
Strona „Teoryj wartości dodatkowej” w rękopisie Marksa z poprawką Engelsa, s. 16/17
Strona „Teoryj wartości dodatkowej” w rękopisie Marksa przedstawiająca Tableau economique Quesnaya, s. 352/353
[część 2]
SPIS RZECZY
Rozdział ósmy. PAN RODBERTUS. NOWA TEORIA RENTY GRUNTOWEJ (DYGRESJA) (skan), ss. 3-134
1. Nadwyżka wartości dodatkowej w rolnictwie. Powolniejszy w porównaniu z przemysłem rozwój rolnictwa w warunkach kapitalistycznych
2. Stopa zysku w jej stosunku do stopy wartości dodatkowej. Wartość rolniczego materiału surowego jako element kapitału stałego w rolnictwie
3. Wartość i cena kosztu w rolnictwie. Renta absolutna
a) Wyrównywanie stopy zysku w przemyśle
b) Sformułowanie zagadnienia renty gruntowej
c) Prywatna własność ziemi jako nieodzowny warunek istnienia renty absolutnej. Podział wartości dodatkowej w rolnictwie na zysk i rentę
4. Bezpodstawność tezy Rodbertusa, że w rolnictwie nie ma wartości materiału surowego
5. Błędne przesłanki Rodbertusowej teorii renty
6. Rodbertus nie rozumie stosunku między przeciętną ceną i wartością w przemyśle i rolnictwie. Prawo przeciętnych cen
7. Błędy Rodbertusa w sprawie czynników, które określają stopę zysku i stopę renty gruntowej
a) Pierwsza teza Rodbertusa
b) Druga teza Rodbertusa
c) Trzecia teza Rodbertusa
8. Prawdziwy sens prawa zniekształconego przez Rodbertusa
9. Renta różniczkowa i renta absolutna w ich wzajemnym stosunku. Historyczny charakter renty gruntowej. Przyczynek do metod badań Smitha i Ricarda
10. Stopa renty i stopa zysku. Stosunek między wydajnością w rolnictwie i wydajnością w przemyśle na różnych stopniach rozwoju historycznego
Rozdział dziewiąty. UWAGI O DZIEJACH ODKRYCIA TAK ZWANEGO RICARDOWSKIEGO PRAWA RENTY GRUNTOWEJ. UZUPEŁNIAJĄCE UWAGI O RODBERTUSIE (DYGRESJA) (skan), ss. 135-199
1. Dokonane przez Andersona odkrycie renty różniczkowej. Malthus dopuszcza się wobec Andersona plagiatu i w interesach właścicieli ziemskich zniekształca jego poglądy
2. Postulat rozwoju sił wytwórczych jako podstawowa zasada, którą kieruje się Ricardo w ocenie zjawisk ekonomicznych. Malthus obrońcą najbardziej reakcyjnych elementów wśród klas panujących. Darwin obala faktycznie teorię ludnościową Malthusa
3. Jak Roscher fałszuje dzieje kształtowania się poglądów na rentę gruntową. Przykłady bezstronności naukowej Ricarda. Renta przy lokatach kapitału w ziemi i renta w związku z użytkowaniem innych elementów natury. Dwojaki wpływ wywierany przez konkurencję
4. Błędy i zamęt, które występują u Rodbertusa w sprawie stosunku między wartością a wartością dodatkową przy podrożeniu produktu
5. Ricardo neguje istnienie renty absolutnej – jest to skutek jego błędów w ujmowaniu wartości
6. Teza Ricarda o stałym podnoszeniu się cen zboża. Tablica przeciętnych cen zboża w latach 1641-1859
7. Czym według domniemania Hopkinsa różni się renta absolutna od renty różniczkowej. Objaśnienie renty gruntowej przez fakt istnienia prywatnej własności ziemi
8. Koszty zagospodarowania nowych gruntów. Okresy podnoszenia się cen zboża i okresy ich spadku (1641-1859)
9. Anderson contra Malthus. Teza Andersona o wzrastającej produkcyjności rolnictwa i wpływie wywieranym przez nią na rentę różniczkową
10. Bezzasadność dokonanej przez Rodbertusa krytyki Ricardowskiej teorii renty. Rodbertus nie rozumie odrębnych właściwości rolnictwa kapitalistycznego
Rozdział dziesiąty. TEORIA CENY KOSZTU U RICARDA I ADAMA SMITHA (KRYTYKA) (skan), ss. 200-297
A. Teoria ceny koszta u Ricarda
1. Upadek teorii fizjokratów i dalszy rozwój poglądów na rentę gruntową
2. Określanie wartości przez czas pracy jako podstawowa teza teorii Ricarda. Metoda badawcza Ricarda, jej zasadność i nieodzowność w rozwoju nauki ekonomicznej; wady tej metody
3. Ricardo miesza pojęcia wartości „absolutnej” i „względnej”. Nie rozumie on form wartości
4. Zysk, stopa zysku, przeciętne ceny itd. w ujęciu Ricarda
a) Ricardo miesza kapitał stały z kapitałem trwałym i kapitał zmienny z kapitałem obrotowym. Błędne ujmowanie sprawy zmian „wartości względnych” oraz czynników wywołujących te zmiany
b) Ricardo nie odróżnia cen kosztu od wartości. Sprzeczności, które wynikają z tego powodu w jego teorii wartości. Nie rozumie on procesu wyrównywania stopy zysku i przemiany wartości w ceny kosztu
5. Przeciętne ceny, czyli ceny kosztu oraz ceny rynkowe
a) Uwagi wstępne: wartość indywidualna i wartość rynkowa; wartość rynkowa i cena rynkowa
b) Ricardo nie odróżnia procesu kształtowania się wartości rynkowej od procesu kształtowania się cen kosztu
c) Dwa odmienne określenia „ceny naturalnej” u Ricarda. Zmiany cen kosztu w zależności od zmian wydajności pracy
B. Smitha teoria ceny kosztu
1. Błędne przesłanki teorii ceny kosztu u Smitha. Ricardo jest niekonsekwentny, gdyż trwa przy Smithowskim utożsamianiu wartości z ceną kosztu
2. Smitha teoria „naturalnej stopy” płacy roboczej, zysku i renty
Rozdział jedenasty. RICARDOWSKA TEORIA RENTY (skan), ss. 298-316
1. Warunki historyczne rozwoju teorii renty u Andersona i Ricarda
2. Związek między Ricardowską teorią renty i Ricardowskim objaśnieniem cen kosztu
3. Ricardowska definicja renty jest niezadowalająca
Rozdział dwunasty. TABLICE RENTY RÓŻNICZKOWEJ ORAZ ICH OBJAŚNIENIE (skan), ss. 317-391
1. Zmiany masy i stopy renty
2. Różne kombinacje renty różniczkowej i absolutnej. Tablice A, B, C, D, E
3. Analiza tablic
a) Na marginesie tablicy A. Stosunek między wartością indywidualną w różnych kategoriach a wartością rynkową
b) Związek między Ricardowską teorią renty a koncepcją zmniejszającej się produkcyjności rolnictwa. Zmiany stopy renty absolutnej w ich stosunku do zmian stopy zysku
c) Rozważania na temat wpływu zmiany wartości środków utrzymania i materiałów surowych (a więc i zmiany wartości maszyn) na organiczny skład kapitału
d) Zmiany łącznej renty w zależności od zmiany wartości rynkowej
Rozdział trzynasty. RICARDOWSKA TEORIA RENTY (ZAKOŃCZENIE) (skan), ss. 392-440
1. Ricardo zakłada, że własność ziemi nie istnieje. Przechodzenie do uprawy nowych gruntów w zależności od ich położenia i urodzajności
2. Teza Ricarda, że renta nie może wpływać na cenę zboża. Renta absolutna przyczyną podnoszenia się cen produktów rolnych
3. „Cena naturalna” produktu rolnego w ujęciu Smitha i Ricarda
4. Poglądy Ricarda na ulepszenia w rolnictwie. Ricardo nie rozumie ekonomicznych skutków wywołanych przez zmiany organicznego składu kapitału rolnego
5. Jak Ricardo krytykuje poglądy Smitha na rentę i pewne tezy Malthusa
Rozdział czternasty. ADAMA SMITHA TEORIA RENTY (skan), ss. 441-486
1. Sprzeczności u Smitha w ujmowaniu zagadnienia renty
2. Teza Smitha o szczególnym charakterze popytu na produkt rolny. Element fizjokratyczny w Smithowskiej teorii renty
3. Jak Smith tłumaczy stosunek między podażą a popytem, gdy chodzi o różne rodzaje produktów ziemi. Do jakich wniosków dochodzi tu Smith w zastosowaniu do teorii renty
4. Jak Smith analizuje zmiany cen produktów rolnych
5. Poglądy Smitha na ruch renty i jego ocena interesów różnych klas społecznych
Rozdział piętnasty. RICARDOWSKA TEORIA WARTOŚCI DODATKOWEJ (skan), ss. 487-557
A. Związek między ujmowaniem wartości dodatkowej przez Ricarda a jego poglądami na zysk i rentę
1. Ricardo miesza prawa rządzące wartością dodatkową z prawami rządzącymi zyskiem
2. Różne wypadki zmiany stopy zysku
3. Przeciwstawne zmiany wartości kapitału stałego i zmiennego oraz wpływ tych zmian na stopę zysku
4. Pomieszanie ceny kosztu z wartością w Ricardowskiej teorii zysku
5. Ogólna stopa zysku i stopa renty absolutnej w ich wzajemnym stosunku. Wpływ obniżki płacy roboczej na ceny kosztu
B. Zagadnienie wartości dodatkowej u Ricarda
1. Ilość pracy i wartość pracy. Zagadnienie wymiany pracy na kapitał jest w ujęciu Ricarda nie do rozwiązania
2. Wartość siły roboczej. Value of labour. Ricardo miesza pracę z siłą roboczą. Koncepcja „naturalnej ceny pracy”
3. Wartość dodatkowa. Brak u Ricarda analizy pochodzenia wartości dodatkowej. Pogląd Ricarda na dzień pracy jako na wielkość stałą
4. Względna wartość dodatkowa. Analiza względnej płacy roboczej naukową zasługą Ricarda
Rozdział szesnasty. RICARDOWSKA TEORIA ZYSKU (skan), ss. 558-617
1. Poszczególne wypadki, kiedy u Ricarda należy odróżniać wartość dodatkową od zysku
2. Kształtowanie się ogólnej stopy zysku (average profits) (czyli „general rate of profits”) („usual profits”)
a) Dana z góry przeciętna stopa zysku jako punkt wyjścia Ricardowskiej teorii zysku
b) Błąd Ricarda w kwestii wpływu, który na stopę zysku wywiera handel z koloniami i w ogóle handel zagraniczny
3. Prawo obniżania się stopy zysku
a) Błędne przesłanki Ricardowskiej koncepcji obniżania się stopy zysku
b) Analiza tezy Ricarda o stopniowym pochłanianiu stopy zysku przez wzrastającą rentę
c) Przemiana części zysku i części kapitału w rentę. Zmiany wielkości renty zależnie od ilości pracy zastosowanej w rolnictwie
d) Historyczna ilustracja podnoszenia się stopy zysku przy równoczesnym podnoszeniu się cen produktów rolnych. Możliwości wzrostu wydajności pracy w rolnictwie
e) Ricardowskie ujęcie zniżkowej tendencji stopy zysku i jak to się wiąże z jego teorią renty
Rozdział siedemnasty. RICARDOWSKA TEORIA AKUMULACJI. JEJ KRYTYKA (WYPROWADZENIE KRYZYSÓW Z PODSTAWOWEJ FORMY KAPITAŁU) (skan), ss. 618-715
1. Błąd Smitha i Ricarda polegający na tym, że nie uwzględniają oni kapitału stałego. Reprodukcja różnych części kapitału stałego
2. Wartość kapitału stałego i wartość produktu
3. Niezbędne warunki akumulacji kapitału. Amortyzacja kapitału trwałego i jej rola w procesie akumulacji
4. Powiązania między gałęziami produkcji w procesie akumulacji. Bezpośrednia przemiana części wartości dodatkowej w kapitał stały jako szczególna właściwość akumulacji w rolnictwie i budowie maszyn
5. Przemiana skapitalizowanej wartości dodatkowej w kapitał stały i zmienny
6. Zagadnienie kryzysów (Uwagi wstępne). Niszczenie kapitału przez kryzysy
7. Niedorzeczne negowanie możliwości powstawania nadprodukcji towarów z równoczesnym przyznaniem, że możliwy jest nadmiar kapitału
8. Ricardo neguje możliwość nadprodukcji powszechnej. Możliwość kryzysu stanowiącego wynik wewnętrznych sprzeczności właściwych towarowi i pieniądzowi
9. Błędny pogląd Ricarda na stosunek między produkcją a konsumpcją w warunkach kapitalizmu
10. Przemiana możliwości kryzysu w rzeczywistość. Kryzys jako przejaw wszystkich sprzeczności gospodarki burżuazyjnej
11. O formach kryzysu
12. Sprzeczność między produkcją a konsumpcją w warunkach kapitalistycznych. Przeistoczenie się nadprodukcji ważniejszych artykułów konsumpcji w nadprodukcję powszechną
13. Brak zgodności między rozszerzeniem produkcji a rozszerzeniem rynku. Ricardowska koncepcja nieograniczonej możliwości wzrostu konsumpcji i rozszerzania rynku wewnętrznego
14. Sprzeczność między nieustannym rozwojem sił wytwórczych a ograniczonością konsumpcji jako podstawa nadprodukcji. Apologetyczna istota teorii o niemożliwości nadprodukcji powszechnej
15. Poglądy Ricarda na różne rodzaje akumulacji kapitału i na ekonomiczne skutki akumulacji
Rozdział osiemnasty. MISCELLANEA O RICARDZIE. ZAKOŃCZENIE ROZWAŻAŃ O RICARDZIE (JOHN BARTON) (skan), ss. 716-768
A. Dochód brutto i netto
B. Maszyny. Ricardo i Barton o wpływie, który wywierają maszyny na sytuację klasy robotniczej
1. Poglądy Ricarda
a) Pierwotne domniemanie Ricarda w sprawie wypierania części robotników przez maszyny
b) Ricardo o wpływie, który udoskonalone metody produkcji wywierają na wartość towarów. Mylna teza o zwalnianiu się funduszu płac dla robotników, którzy utracili pracę
c) Bezstronność naukowa Ricarda i jego umiłowanie prawdy; Ricardo zrewidował swe poglądy na zagadnienie maszyn. Wcześniejsze mylne przesłanki, nie usunięte przezeń w nowym ujęciu zagadnienia
d) Ricardo słusznie ujmuje niektóre następstwa, jakie wprowadzenie maszyn pociąga za sobą dla klasy robotniczej. Apologetyczne wyobrażenia w Ricardowskim objaśnieniu zagadnienia
2. Poglądy Bartona
a) Teza Bartona o względnym zmniejszaniu się popytu na pracę w procesie akumulacji kapitału. Barton i Ricardo nie rozumieją, że istnieje związek wewnętrzny między tym zjawiskiem a panowaniem kapitału nad pracą
b) Poglądy Bartona na ruch płacy roboczej i na wzrost liczby ludności
DODATKI (skan), ss. 770-778
1. Wcześniejsze sformułowanie tezy, że w rolnictwie podaż stale odpowiada popytowi. Rodbertus i osiemnastowieczni ekonomiści-praktycy
2. Nathaniel Forster o wrogim stosunku między właścicielami ziemskimi a przemysłowcami
3. Pogląd Hopkinsa na stosunek między rentą a zyskiem
4. Carey, Malthus i James Deacon Hume o ulepszeniach w rolnictwie
5. Hodgskin i Anderson o wzroście wydajności pracy rolniczej
6. Zmniejszenie się stopy zysku
ZAŁĄCZNIKI, SKOROWIDZE I WYKAZY (skan), ss. 780-931
Teksty cytatów w języku oryginału
Przypisy
Wykaz literatury cytowanej i wzmiankowanej
Skorowidz nazwisk
Wykaz wag, miar, jednostek monetarnych
ILUSTRACJE
Pierwsza strona drugiej części „Teorii wartości dodatkowej” w rękopisie Marksa (str. 445 kajetu X rękopisu z lat 1861-1863), s. 5
Strona „Teorii wartości dodatkowej” w rękopisie Marksa z tabelą przeciętnych cen pszenicy w latach 1641-1749, s. 163
[część 3]